Wiele osób w swoim życiu staje przed koniecznością złożenia zeznań przed sądem, prokuratorem, funkcjonariuszem Policji czy też innym organem powołanym do ścigania przestępstw. Celowo używam tu sformułowania „obowiązek ” ponieważ w istocie, każda osoba wezwana w charakterze świadka ma obowiązek stawić się i złożyć zeznania o czym stanowi przepis art. 177 § 1 k.p.k.
W niniejszym artykule chciałam przybliżyć zasady składania zeznań i konsekwencje prawne wynikające ze złożenia zeznań fałszywych, obiektywnie nieprawdziwych. Zgodnie z brzemieniem art. 233 § 1 k.k. odpowiedzialności karnej podlega ten „ Kto, składając zeznania mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8 ”. Przestępstwo składania fałszywych zeznań popełnia więc osoba, która składając zeznanie mające służyć za dowód ( chodzi więc o kwestie istotne dla danej sprawy z punktu widzenia kształtowania przekonania sądu, czy też innego podmiotu o danej sytuacji i służące do ustalenia stanu faktycznego ) w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę. Zwrócić należy w tym miejscu uwagę, iż omawiane przestępstwo, można popełnić przez działanie, a więc składając fałszywe zeznania ale i przez zaniechanie, to jest poprzez zatajenie istotnych dla sprawy informacji, o których świadek ma wiedzę. Stwierdzenie przed uprawnionym organem, że pewnych okoliczności się nie pamięta lub, że nie ma się o nich wiedzy w sytuacji odmiennej jest złożeniem fałszywych zeznań. Składanie zeznań polega na przekazywaniu określonej treści intelektualnej. Złożenie zeznania oznacza jego dotarcie do uprawnionego organu. Zawarcie w treści złożonego zeznania pewnej, przynajmniej minimalnej, puli informacji pozwala na stwierdzenie, że uprawniony organ dysponuje określonej treści środkiem dowodowym. Dopiero od tego momentu możliwa jest ocena prawdziwości twierdzeń zeznającego. Chodzi tu o zeznanie nieprawdziwe zarówno pod względem obiektywnym, jak i subiektywnym. Obiektywna nieprawdziwość zeznania to jego niezgodność z rzeczywistym stanem rzeczy, zaś subiektywna nieprawdziwość to odzwierciedlenie tego stanu niezgodności w świadomości sprawcy. Immanentną cechą czynu z art. 233 § 1 k.k. jest świadomość sprawcy, że zafałszowuje obraz rzeczywistości. Przekonanie o prawdziwości zeznań lub zawiadomień wyklucza postawienie świadkowi zarzutu pomawiania czy celowego wprowadzania organów ścigania w błąd. Nie ma tu znaczenia przyczyna, dla której tkwił on w nieprawdziwym przekonaniu. (por. uchwała Sądu Najwyższego z 22 stycznia 2003 roku o sygn. I KZP 39/02; postanowienie Sądu Najwyższego z 23 lutego 2021 roku o sygn. IV KK 586/19; W. Zalewski, Komentarz do art. 233 k.k. [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. 2, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, 2013)